De ‘Excellente Gebieden’ lopen voorop met energiezuinige nieuwbouw en vormen daarmee een leerschool voor de rest van Nederland. Voorop lopen vraagt om doorzettingsvermogen en inventiviteit, helemaal waar het gaat om energiezuinig bouwen in een moeilijke markt. Zonder ‘excellente’ mensen zouden de excellente gebieden het niet redden. ROm portretteert de komende maanden een aantal van deze boegbeelden over hun drijfveren en manier van werken. In deze eerste aflevering Manuel Schoonveld van Cleanfield duurzaam advies over energieneutrale ‘Koloniewoningen van de toekomst’ in cultuurhistorisch gebied.
BOEGBEELDEN VAN TRANSITIE
‘Ik bouw aan een duurzaam Nederland’
Mijn grootste was tijdens één van mijn rondreizen door Australië, inmiddels zo tien jaar gelden. Ik was in het noorden in het beschermde Kakadu National Park en heb met eigen ogen gezien hoe de natuur het moest afl eggen tegen het geldelijk gewin, toen middenin het nationaal park een uraniummijn werd aangetroffen. Ik zag de impact op dit prachtige, haast prehistorische natuur-gebied en zag wat mensen aanrichten in hun zoektocht naar geld en fossiele energiebronnen. Toen ik terugkwam in Nederland heb ik mijn bedrijf Cleanfi eld doorontwikkeld naar een adviesbureau op het gebied van duurzaamheid en duurzame bouw. Ik ben uitgebreid gaan netwerken met als belangrijkste drijfveer mijn geloof in een duurzame samenleving als enige oplossing voor de lange termijn.’ ‘Zo werd ik begin 2009 gebeld door de plaatselijke aannemer Bouwbedrijf Broekman, die door de Maatschappij van Weldadigheid was benaderd voor het opstellen van een plan om passend binnen het gebied, in authentieke stijl de vervallen en verdwenen koloniewoningen terug te bouwen. Een gebied in de gemeente Westerveld dat is aangewezen als Belvederegebied vanwege de cultuurhistorische waarde en bovendien op de nominatie staat voor de werelderfgoed-lijst van Unesco. In het begin van de 19e eeuw was het een geheel zelfvoorzienend landelijk gebied. Op die traditie wilden we verder bouwen.’
Extra uitdaging
‘We vormden al snel een team met Broekman, architect B&O en installateur Sjabbens te Diever. En waren het direct eens over het ambitieniveau: als we het doen, doen we het goed. Niet energiezuinig maar energieneutraal. En duurzaam in de breedste zin van het woord, dus ook op het gebied van materiaalgebruik, comfort, gezondheid en toekomstwaarde. Op basis van deze ambities zijn we “Excellent Gebied” geworden en delen we regelmatige onze kennis en kunde via presentaties.’ ‘Wat we in het bouwteam gemeen hebben is een duurzame passie. Je moet in je duurzame product geloven en – tijdelijk – genoegen willen nemen met een minder grote marge. Zie het als een investering in de toekomst. Van de wereld als geheel en van je eigen bedrijf.’
‘De ruim zestig koloniewoningen-nieuwe-stijl worden gebouwd op kavels die variëren in oppervlakte van 1200 tot 1500 m2. We leveren ze casco op met als basis een goede isolatieschil, hoge kierdichting, een zonneboiler en een aardwarmte-installatie. Met extra zonnepanelen is de woning energieneutraal tot zelfs energieleverend te maken. De beschermde status voor het gebied, zorgde voor extra uitdagingen in het uitdenken van het concept. De woningen worden gebouwd op zeer grote kavels, maar hebben vanwege de historische afmetingen, een basiswoonoppervlak van slechts 85m2 – los van de diverse aanbouwmogelijkheden tot 150m2. Die basisruimte willen we zo efficiënt mogelijk invullen, dus geen dikke muren voor isolatie. We hebben lang gedacht en gezocht naar een oplossing en hebben die gevonden in een dunne meerlaagse folie met een hoge isolatiewaarde. Ook zonnepanelen op de woningen zijn ondenkbaar. Bovendien mogen we de historische ligging niet aanpassen. De oplossing die we hiervoor hebben bedacht is ‘een zonnetuin’ – de zonnepanelen staan in de tuin, ideaal op het zuiden.’
Inventief blijven
‘In al deze beslissingen moet je de toekomstige bewoners meenemen. Zij moeten vertrouwen hebben in het duurzame concept dat wij kiezen. We informeren ze onder meer met maandelijkse nieuwsbrieven en ze zijn altijd welkom op het bouwterrein. De eerste negen woningen zijn inmiddels opgeleverd, en wij blijven de kopers deze eerste periode adviseren over het juiste gebruik van de toegepaste technieken. Daarnaast houden we de woningen goed bij. Zo is er nu een klacht over de LED-verlichting in de badkamer. Dat lossen we direct op, want de huidige bewoners zijn onze ambassadeurs.’ ‘Natuurlijk hebben we net als ieder ander bouwproject ook te maken met tegenslagen. De crisis natuurlijk voorop. We begonnen met een enorme wachtlijst van geïnteresseerden, maar worden nu geconfronteerd met mensen die hun huis niet verkocht krijgen of de fi nanciering niet rond krijgen. Maar ook hiervoor geldt: als je de wereld wilt veranderen, moet je niet bij de pakken neer gaan zitten maar inventief zijn. We praten met de gemeente over het verstrekken van een duurzaamheidslening en met de banken over extra financieringsruimte vanwege de lagere energielasten.’
‘Voor het meten van duurzaamheid in bredere zin, zijn overigens goede tools beschikbaar, zoals ‘GPR-gebouw’. Hiermee kun je zowel bestaande als nieuwe projecten doormeten op al bovengenoemde duurzaamheidsaspecten en daar wordt een rapportcijfer aan verbonden. Wij als Cleanfi eld zijn als één van de weinige bureaus in Nederland gecertificeerd GPR-gebouw Expert en voeren dan ook veel projecten uit met deze norm als uitgangspunt. Wist je trouwens dat er bij het behalen van een rapportcijfer van 7,5 of hoger fi scale voordelen zijn? Ik merk in de praktijk dat dat nauwelijks bekend is.’
‘Bovenstaande fi scale maatregel vind ik dan ook een typisch voorbeeld van dat de overheid absoluut wel dingen doet, maar naar mijn mening zijn de doelstellingen niet ambitieus genoeg en de maatregelen te versnipperd. Door de economi-sche crisis viert het korte termijn denken weer hoogtij. De economische ‘groei’ die we nu met man en macht nastreven zal van korte duur zijn als we de echte crisis, de klimaatcrisis, niet oplossen. Een crisis bovendien die niet af te kopen is.’
Door: Merlijn Wessels